Afgelopen zondag was de tweede zondag dat we als gemeente niet samen konden komen vanwege het coronavirus. De tweede zondag zonder de ontmoeting met elkaar, de tweede zondag zonder een kerkdienst, zoals we die kennen. Natuurlijk, er zijn allerlei alternatieven. God-zij-dank voor het internet, dat biedt ons in deze tijd vele mogelijkheden. Misschien bent u wel meer met de kerk verbonden dan ooit. In de coronacrisis bieden kerken allerlei mogelijkheden voor dagelijkse online vieringen. En we hebben er de tijd voor, omdat we meer thuis zijn en misschien niet eens kunnen werken. Juist door de fysieke afstand voelen we ons daarom des te meer verbonden met de kerk, ver weg en dichtbij.
En toch. Ik weet niet hoe u het ervoer, maar ik miste toch iets. De dienst in zijn vaste vorm biedt ook een zekere rust, een rust die je niet alleen, achter je scherm, vindt, maar samen met elkaar in de liturgie. Juist afgelopen week kwam dat gemis in beeld. Maar dat brengt ons ook iets. Dat laat ook zien wat belangrijk en betekenisvol is in de dienst. Wat miste ik zelf het meest? Dat was misschien wel het samen bidden van het Onze Vader. Misschien wel één van de meest geëigende dingen van de liturgie. Preken zijn elke zondag anders en kunnen ons wel of niet aanspreken. Liederen zijn soms bekend, soms onbekend. Niet elk lied spreekt je aan. Andere onderdelen van de liturgie wisselen soms van tekst. Maar er is één onderdeel dat toch altijd hetzelfde blijft: het samen bidden van het Onze Vader. Doordat het altijd hetzelfde is, overstijgt het ook de grenzen van persoonlijke smaak en blijft het actueel, ondanks de veranderende mode en de komende en gaande trends.
Misschien omdat het Onze Vader tegelijkertijd iets heel persoonlijks en iets heel universeels heeft. Het Onze Vader is een heel persoonlijk gebed. Jezus legt ons geen grote woorden in de mond, die ons boven het hoofd gaan, maar taal van nabijheid. Onze Vader. Zoals Israël God al Vader leerde noemen. Maar Jezus vult dat specifiek in: God als een hemelse Vader die weet wat we nodig hebben. Die voor ons zorgt, zoals hij zorgt voor de vogels in de lucht, de bloemen op het veld. Volgens sommigen is het gebed een samenvatting van het evangelie. En dat geeft het ook iets universeels.
Het Onze Vader is een gebed dat in allerlei verschillende christelijke kerken en tradities bekend is en gebeden wordt. Reeds het Nieuwe Testament kent twee enigzins verschillende versies (Mattheus 6:9-13 en Lukas 11:2-4). In de Rooms-Katholieke liturgie van een misviering heeft het gebed een vaste plaats. Misschien juist wel vanwege de verbinding van het koninkrijk van God met ons dagelijks brood. Het brood dat we met elkaar delen, is het brood van het koninkrijk. In protestantse diensten worden de gebeden vaak worden besloten met het Onze Vader. Al onze eigen gebeden, onze woorden, onze woordloze zuchten, allemaal lopen ze uit op dat ene gebed, dat Jezus ons zelf in de mond heeft gelegd. In protestantse kring werd en wordt het ook vaak gebruikt als gebed aan tafel. Ons dagelijks brood is er niet zomaar en ook ons dagelijks leven is liturgie, eredienst aan de Eeuwige. Daarom wordt in het evangelie ook aan het gebed de opdracht verbonden om te vergeven.
Het Onze Vader is als een venster. Het verbindt ons met medegelovigen van eeuwen her en met medegelovigen over de hele wereld. Het is ook een venster op een groter geheel, namelijk: Gods Naam, Gods koninkrijk en Gods wil. Ons leven staat niet alleen maar op zichzelf. Het dagelijkse leven met al haar beproevingen, inclusief ons brood, staat in de bredere context van Gods omgang met de wereld. Dat geeft te denken in een tijd waarin sommigen zich zo bang laten maken dat ze aan het hamsteren slaan. Het Onze Vader richt onze blik op de hemel. En het geeft ons ook een groots toekomstperspectief. Niet wij zullen de wereld kunnen redden, maar Gods koninkrijk zal komen.
In tijden van crisis herinnert het Onze Vader ons: het gaat niet om ons in de wereld. In het Onze Vader klinkt de echo van Jezus’ gebed in Gethsemané: ‘niet mijn wil, maar uw wil geschiede’. En dat heeft consequenties voor elke dag. Maar ook voor de grote vraagstukken, ook voor de economische recessie die misschien volgt op de huidige coronacrisis. In deze tijden van crisis ontbreken ons soms de woorden om uit te drukken wat er gaande is en wat we voelen. Zeker wanneer we horen van de dramatische situatie in Italië. Of over de vreselijke omstandigheden waarin de vluchtelingen op de Griekse eilanden leven. Maar het evangelie geeft ons zelf woorden om te bidden. Juist in een tijd dat de angst ons aan kan vliegen, geeft het Onze Vader ons rust en kracht.
Daarom misschien ook wel de oproep van Paus Franciscus, om op 25 maart om 12.00 uur samen als christenen wereldwijd te bidden. Laten we er samen mee instemmen.
(ds. Barry Kriekaard)